Obrona Cywilna

Obrona cywilna, jakkolwiek jej nie oceniać, istniała i formalnie, i praktycznie, w PRL. 
Wg dość zgodnych opinii ekspertów w l. 1989-2022  postępowała sukcesywna dekompozycja
i degradacja systemu obrony cywilnej.  Z mocy art. 823 pkt 2 ustawy z dnia 11 marca 2022 r.
„o obronie Ojczyzny”  (Dz.U. z dn. 24.03.2022 r., poz. 655) derogowano (uchylono) ustawę
z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2021 r. poz. 372 i 1728).

W ten sposób władze RP formalnie zlikwidowały podstawę prawną istnienia Obrony Cywilnej  kraju. Uchylona ustawa z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 372, 1728.) zawierała bowiem Dział IV Obrona cywilna, stanowiący de iure ustawową podstawę funkcjonowania OC w RP. Pojęcie to określone było w sposób, który można nazwać funkcjonalnym, a mianowicie poprzez cel:

„Obrona cywilna ma na celu ochronę ludności, zakładów pracy i urządzeń użyteczności publicznej, dóbr kultury, ratowanie i udzielanie pomocy poszkodowanym w czasie wojny oraz współdziałanie w zwalczaniu klęsk żywiołowych i zagrożeń środowiska oraz usuwaniu ich skutków.” (art. 137 powołanej ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej). Z kolei Przepis art. 138 ust. 1 cyt. ustawy stanowił, iż „Podstawowymi jednostkami organizacyjnymi przeznaczonymi do wykonywania zadań obrony cywilnej są formacje obrony cywilnej”, zaś art. 139 ust. 1 nakładał na obywateli obowiązki
w zakresie obrony cywilnej, w tym polegające na odbywaniu edukacji dla bezpieczeństwa i szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony ludności.

Powołana ustawa z dnia 11 marca 2022 r. „o obronie Ojczyzny” wpłynęła do Sejmu jako projekt rządowy, jednak za jej uchwalenie odpowiadają, jak wskazują wyniki głosowań parlamentarnych, nie tylko partie obecnej władzy, lecz także większość posłów
i senatorów  opozycji.

Zgodnie z art.  61 (należący do: Części IV Ludność cywilna, Dział  I Ogólna ochrona przed skutkami działań wojennych, Rozdział VI Obrona cywilna) wiążącego RP (Dz. U. z 1992 r., Nr 41, poz. 175) Protokołu dodatkowego do Konwencji genewskich z dnia 12 sierpnia 1949 r. dotyczącego ochrony ofiar międzynarodowych konfliktów zbrojnych, sporządzonego
w Genewie w dniu 8 czerwca 1977 r., w rozumieniu tegoż protokołu:

„(a) określenie „obrona cywilna” oznacza wypełnianie wszystkich lub niektórych zadań humanitarnych wymienionych niżej, mających na celu ochronę ludności cywilnej przed niebezpieczeństwami wynikającymi z działań zbrojnych lub klęsk żywiołowych,
i przezwyciężanie ich bezpośrednich następstw, jak też zapewnienie warunków koniecznych do przetrwania. Są to następujące zadania:

(i) służba ostrzegawcza;

(ii) ewakuacja;

(iii) przygotowanie i organizowanie schronów;

(iv) obsługa środków zaciemnienia;

(v) ratownictwo;

(vi) służby medyczne, włączając w to pierwszą pomoc oraz opiekę religijną;

(vii) walka z pożarami;

(viii) wykrywanie i oznaczanie stref niebezpiecznych;

(ix) odkażanie i inne podobne działania ochronne;

(x) dostarczanie doraźnych pomieszczeń i zaopatrzenia;

(xi) doraźna pomoc dla przywrócenia i utrzymania porządku w strefach dotkniętych klęskami;

(xii) doraźne przywrócenie działania niezbędnych służb użyteczności publicznej;

(xiii) doraźne grzebanie zmarłych;

(xiv) pomoc w ratowaniu dóbr niezbędnych dla przetrwania;

(xv) dodatkowe rodzaje działalności, niezbędne dla wypełnienia któregoś z zadań wyżej wymienionych, w tym planowanie i prace organizacyjne.

(b) określenie „organizacje obrony cywilnej” obejmuje obiekty oraz formacje utworzone przez uprawnione władze strony konfliktu lub działające z ich upoważnienia dla wypełnienia któregokolwiek z zadań wymienionych w punkcie (a) i wyznaczone wyłącznie do tych zadań;

(c) określenie „personel” organizacji obrony cywilnej obejmuje osoby, które strona konfliktu zatrudnia wyłącznie do wykonywania zadań wyliczonych w punkcie (a), w tym personel wyznaczony przez uprawnioną władzę tej strony wyłącznie do zarządzania tymi organizacjami;

(d) określenie „materiały” organizacji obrony cywilnej oznacza wyposażenie, zaopatrzenie i środki transportu, które te organizacje użytkują dla wypełniania zadań wyliczonych w punkcie (a).”

Powołany Protokół dodatkowy (…) w części I zawiera postanowienia ogólne, w tym: art. 1 (Zasady ogólne i zakres stosowania) w brzmieniu: „Wysokie Umawiające się Strony zobowiązują się do przestrzegania i zapewnienia przestrzegania niniejszego protokołu we wszelkich okolicznościach.”